Öncelikle teşekkür ederiz…
AKED Afet ve Kriz Durumlarında Ergenlerin Desteklenmesi Projemize destekleri nedeni ile Sivil Toplum için Destek Vakfı ve Turkey Mozaik Foundation’a, katkılarından dolayı Boyner Grup’un sosyal girişimcilere destek sağlamak amacıyla kurduğu Buluşum Platformu’na, UNFPA Türkiye’ye, projemizin çalışma toplantılarına katılan, sahada alan açarak destek olan tüm sivil toplum kuruluşları ve kamu kurumlarına ve temsilcilerine, okul psikolog danışmanları ağımıza, raporumuzun yazılması sırasında katkılarını esirgemeyen sivil toplum kuruluşlarına ve temsilcilerine yürekten teşekkür ediyoruz. İş birliği ve dayanışmanın, yapılacak çalışmaları sürdürülebilir ve etkili kılacağına olan inancımızla daha nicelerine…
Türkiye Aile Sağlığı ve Planlaması Vakfı
Raporumuz 9 bölümden oluşmaktadır;
Bölüm 1-Türkiye Aile Sağlığı ve Planlaması Vakfı, Afet ve Kriz Durumlarında Ergenlerin Desteklenmesi Projesi (AKED)
Bölüm 2- Afet ve Kriz Durumlarında Ergenlik; Tanımlar ve Riskler
Bölüm 3- Ergenler İçin Afet ve Kriz Durumlarında Üreme Sağlığı
Bölüm 4- Afet ve Kriz Durumlarında Ergeni Kapsayıcı Cinsel Sağlık Üreme Sağlığı Hizmetleri
Bölüm 5-Ergenlerin İnsani Yardım Programlarına Katılımı
Bölüm 6- 6 Şubat Kahramanmaraş Depremleri Sonrası Durum ve İhtiyaçlar
Bölüm 7-Afet ve Kriz Durumlarında Ergenleri Destekleyici Çalışma ve Mekanizmalar için Öneriler
Bölüm 8- 6 Şubat Kahramanmaraş Depremleri Sonrası Ergenlere Yönelik Çalışma Örnekleri
Bölüm 9- İzlemeye Dönük Adımlar ve Son Sözler
Yaşanan sorunların önlenmesi, azaltılması ve risklerin ortadan kaldırılması için koruyucu-önleyici perspektiften, İnsani Yardım Koşullarında Asgari Başlangıç Hizmet Paketi (MISP)’nin 6 hedefi;
- Sağlık sektöründe MISP’nin uygulanmasına liderlik edecek bir kuruluş belirlenmesinin sağlanması,
- Cinsel şiddetin önlenmesi ve maruz bırakılanların ihtiyaçlarının karşılanması,
- HIV ve diğer cinsel yolla bulaşan enfeksiyonların (CYBE) önlenmesi ve bunlara bağlı hastalık ve ölüm oranlarını azaltılması,
- Anne ve yenidoğan morbidite ve mortalitesinin önlenmesi,
- İstenmeyen gebeliklerin önlenmesi,
- Mümkün olan en kısa sürede birinci basamak sağlık hizmetlerine entegre edilecek kapsamlı CSÜS hizmetlerinin planlanmasıdır.
Ergenler İçin İnsani Yardım Koşullarında Asgari Başlangıç Hizmet Paketi (MISP)
Ergenler için MISP’nin uygulanması sırasında temel koruyucu önleyici faaliyetler;
- Barınma, yakacak, su, gıda ve hijyen malzemelerinin temini ve ergenlerin bunlara erişim güvenliğinin sağlanması,
- Tuvaletlere, banyolara, çamaşırhanelere giden iyi aydınlatılmış yollar,
- Güvenli ve cinsiyete göre ayrılmış tuvaletler ve banyolar,
- Özellikle refakatsiz ergenler için güvenli uyku alanlarının sağlanmasıdır.
Afet ve Kriz durumlarında temel adımların atılması ve stabilizasyonun sağlanması ile birlikte çok sektörlü iş birliği ile sürdürülmesi gereken çalışmalar ise;
- Toplumsal Cinsiyete Dayalı Şiddeti (TCDŞ) önleme ve koruyucu çalışmalar,
- Sahada görevli ve gönüllülerin dahil edildiği bilinçlendirme ve eğitim çalışmalarının tekrar edilerek sürekli kılınması,
- CSÜS ve TCDŞ önleme stratejilerinin geliştirilmesine ergenlerin katılımının sağlanması,
- Şikayetlerin ele alınmasına yönelik mekanizmaların güçlendirilmesi, etik, uygun, gizliliği sağlayarak veri toplama, saklama ve bildirim süreçlerinin geliştirilmesi,
- Toplumsal cinsiyete dayalı şiddete maruz bırakılanların sağlık ve diğer destek hizmetlerine erişiminin sağlanması,
- İstenmeyen gebelik, HIV ve diğer cinsel yolla aktarılan enfeksiyonların, anne ve bebek ölümlerinin önlenmesi, güvenli düşük hizmetine erişimin sağlanması,
- Hizmet sağlayanların ergenlere özgü hizmetlerin sunumunda tarafsız, yargılamadan, ve ayrımcılıktan uzak olmasını destekleyici eğitimler,
- Hizmetlerin erişilebilir olması, sunulan hizmetlerin mahremiyet ve özel alan ihlallerine yol açmayacak şekilde hayata geçirilmesi,,
- Ergenlerin “ergenlere yanıt veren” hizmetlerin varlığından haberdar edilmesi, bunun için CSÜS hizmetlerinin erişilebilirliği ve başvurmaları konusunda bilgilendirici, bağlama özgü bilgi, eğitim ve iletişim materyallerinin geliştirilmesi ve dağıtılmasıdır.
İnsani Yardım Durumlarında Gençler için Küresel Sözleşme
23–24 Mayıs 2016, İstanbul’da gerçekleştirilen Dünya İnsani Yardım Zirvesinde, insani yardım durumlarında gençlerin (10-24 yaş grubu) haklarının korunması ve süreçlere katılımı vurgusu ile beraber lansmanı yapılan İnsani Yardım Durumlarında Gençler için Küresel Sözleşme 5 bileşenden oluşmaktadır;
-
- Hizmetler: İnsani Yardım durumlarında, gençlerin öğrenme, sağlık ve iyilik hallerini; güvenlik ve koruma durumlarını gözeten, yaşa ve cinsiyete duyarlı ve kapsayıcı uygulamaların teşvik edilmesi.
- Katılım: Gençlerin liderlik ve etkileme gücünü açığa çıkarmak.
- Kapasite: İnsani yardım durumlarında ve sonrasında, gençlerin becerilerinin geliştirilmesi ve desteklenmesi.
- Kaynaklar: Gençlerin ihtiyaçlarını karşılamak için kaynakların yaratılması.
- Veri: İnsani yardım durumlarında gençlerin ihtiyaçlarını tespit etmek için doğru veri kullanılması.
TAPV olarak Sivil Toplum için Destek Vakfı ve Turkey Mozaik Foundation destekleriyle hayata geçirdiğimiz “Afet ve Kriz Durumlarında Ergenlerin Desteklenmesi” projesini Haziran 2023 tarihinden bu yana sürdürmekteyiz. 1985’te bu yana toplumsal cinsiyet eşitliği perspektifi ile kız çocuklar ve kadınların güçlendirilmesine yönelik kapsamlı modül uygulamalarımızı; afet ve kriz durumlarında var olan veya artan toplumsal cinsiyet temelli şiddet başta olmak üzere ergenlik dönemi risklerine karşı korunması temeliyle, ergenlerden ebeveynlere, öğretmenlerden sahadaki çalışanlara farkındalık oluşturmak ve geleceğe ışık tutmak amacıyla deprem bölgesindeki yararlanıcılara ulaştırmayı hedefledik.
Bu süreçte faaliyetlerimizin her bir bölgede kimseyi arkada bırakmamak ilkesiyle ve sahada çalışmakta olan meslek gruplarına araç sağlamak amacıyla sürdürdük.
Sahadan aldığımız geri bildirimler ve alandaki bilgi birikimimizle MISP çerçevesinde 10-18 yaş gençler için toplam 10 konudan oluşan modüller oluşturduk. Ebeveynler için 2 farklı konudan modüller ürettik. Konuları, sahanın ihtiyaçları doğrultusunda şekillendirdik.
Proje amacımız doğrultusunda; 10-14 yaş modüllerimizi “bedenimi tanıyorum, ergenlik dönemi değişimleri, adet dönemi ve adet hijyeni ile özel alan ve sınırlar” ; 15-18 yaş modüllerimizi “bedenimi tanıyorum, adet dönemi ve adet dönemi hijyeni, özel alan ve sınırlar, özbakım ve hijyen ve geleceğe ışık tutmak” olarak belirledik. Ebeveyn modüllerimiz de çocuk ve gençlerin bakım verenlerinin ihtiyaç duyabileceğini düşündüğümüz “çocuğun özel alan ve sınırları ve cinsel istismarın önlenmesi” ile “toplumsal cinsiyet eşitliği perspektifi ile geleceğe ışık tutmak” konuları oldu. Kaynaklarımızı sahaya uyarladık, sunum destekli modül uygulamaları yanı sıra atölye destekli çalışmalar gerçekleştirdik.
Sahada yürütülen çalışmalar göstermektedir ki, afet ve krizler çağında ergenler için “Afet ve Kriz Durumlarında Üreme Sağlığı Asgari Başlangıç Hizmet Paketi MISP”, tüm kamu, özel ve sivil toplum kuruluşları için afete hazırlık, afetler ve sonrası ortak yürütülmesi gereken bir programdır. Toplumsal cinsiyete dayalı şiddet, cinsel şiddet ve istismarın önlenmesi, genç dostu ve koruyucu-önleyici perspektif ile cinsel sağlık ve üreme sağlığı bilgi ve hizmetlerine erişim, ergenlerin iyi oluşları ve geleceğe dönük sağlıklı kararlar alabilmeleri için, ergen katılımının da sağlandığı MISP çalışmaları çok önemli katkı sunacaktır. Bugün dünyanın pek çok ülkesinin gündeminde olan ve zorunlu müfredat programlarına dahil edilen Kapsamlı Cinsellik Eğitimi programının afet ve kriz durumlarında ergenlerin iyi oluşuna hizmet edeceği ve MISP çalışmalarını destekleyeceği de çok açıktır. Bu bağlamda, UNESCO 2019 Cinsel Eğitim Üzerine Uluslararası Teknik Rehber’e dayalı, yapılandırılmış, yaşa uygun ve kapsayıcı cinsellik eğitimi programının örgün eğitimde yer alması büyük önem taşımaktadır.
