ÖNSÖZ
Birleşmiş Milletler Eğitim Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO) tarafından ilk olarak 2009 yılında yayımlanan ve 2018 yılında revize edilen ‘Cinsellik Eğitimi Üzerine Uluslararası Teknik Rehber’; cinsellik ve ilişkiler konusunda olumlu bir bakış açısıyla birlikte gençlerin yararını gözeterek yapılandırılmış bir öğrenme süreci önerilmektedir. Bunu gerçekleştirmek amacıyla da Teknik Rehber’de yaşa uygun olarak yapılandırılmış kapsamlı cinsellik eğitiminin öğrenme hedefleri; eşit derecede önemli, birbirlerini güçlendiren ve bir arada öğretilmesi amaçlanan sekiz temel kavram altında sınıflandırılarak verilmiştir. Bu temel kavramlar, (1) İlişkiler, (2) Değerler, haklar, kültür ve
cinsellik, (3) Toplumsal cinsiyeti anlamak, (4) Şiddet ve şiddetten korunma, (5) Sağlık ve iyi olma becerileri, (6) İnsan bedeni ve gelişim, (7) Cinsellik ve cinsel davranış, (8) Cinsel sağlık ve üreme sağlığı şeklindedir.
Teknik Rehber ile etkin cinsellik eğitim programlarının temel bileşenleri ana hatlarıyla tarif edilerek gençlerin iyi ve sağlıklı oluşunu destekleyecek kapsamlı bir eğitim programı tasarlayabilmek için ulusal düzeyde yapılacak düzenlemelere fırsat sunulmaktadır. Bu bağlamda ulusal eğitim programlarının bu çerçeve programla ne ölçüde uyuştuğu ve eksik kalan alanların belirlenmesi, programların geliştirilmesi ve güncellenmesi açısından önem taşımaktadır. Bu araştırma ile okul öncesinden 12. sınıfa kadar örgün eğitim kurumlarında uygulanan resmi öğretim programlarını ve ders kitaplarını UNESCO (2018) hazırladığı ‘Cinsellik Eğitimi Üzerine Uluslararası Teknik Rehber’e göre analiz ederek, yaşa uygun kapsamlı cinsellik eğitiminde ihtiyaç duyulan eğitim alanlarını belirlemek amaçlanmıştır. Belirlenen amaca ulaşmak için Millî Eğitim Bakanlığı (MEB) öğretim programlarındaki mevcut durumu ve Teknik Rehber’de yer alan öğrenme hedefleri ile ilişkili bulunan MEB kazanımlarının MEB ders kitaplarında nasıl ele alındığını belirlemek için dokümanlar analiz edilmiştir. Kapsamlı cinsellik eğitimi alanında okul öncesinden ortaöğretime kadar boylamsal olarak inceleyen kapsamlı ilk çalışma olması açısından öne çıkan bu çalışmanın sonraki araştırmalara kaynaklık etmesi ve sunduğu genel bakış açısıyla ortaya konulan durum tespiti sayesinde ileride yapılacak çalışmalara yol göstermesi beklenmektedir. Bu bağlamda, kurumların yol haritası çizmesine kaynaklık etmesi düşünülen çalışmanın, öğretmenlere, sağlık eğitimcilerine, gelişim uzmanlarına, cinsellik ve üreme hakkı savunucularına, gençlik önderlerine ve ilgi duyan araştırmacılara kaynaklık etmesi öngörülmektedir. Çalışmanın kapsamlı cinsellik eğitimine yönelik geliştirilecek politika ve uygulamalara temel oluşturması dileğiyle…
Prof. Dr. Fatma BIKMAZ
Proje Yürütücüsü
TEŞEKKÜR
TAP Vakfı ve Birleşmiş Milletler Nüfus Fonu Türkiye Ofisi iş birliği ile ülkemizdeki ergenlerin ve gençlerin iyilik halini desteklemek amacıyla kapsamlı cinsellik eğitiminin önemini vurguluyor, bir temel hak olarak bilgiye erişimin sağlanması için öğretmenleri ve ebeveynleri güçlendiriyoruz. Ergenler ve gençler her gün cinsellik ve toplumsal cinsiyet hakkında bir dizi çelişkili ve kafa karıştırıcı mesaj alıyorlar. Biz, kapsamlı ve nitelikli müfredat temelli cinsel eğitim programlarının, tüm çocukların ve gençlerin bu mesajlar arasında yolunu bulmasına; sorumluluk sahibi yurttaşlığın yanı sıra kendileri, ilişkileri ve sağlıkları hakkında doğru davranışlar geliştirmesine yardımcı olacağına inanıyoruz.
TAP Vakfı’nın on beş yılı aşkın süredir devam eden cinsel sağlık eğitim programı ulaştığı ergen ve gençlerin cinsel gelişim süreçlerini destekliyor, doğru sağlık davranışları kazandırıyor ve onları bugün ve gelecekte bilinçli kararlar vermeye teşvik ediyor. Alandaki gözlem ve deneyimlerimiz bize, cinsel sağlık eğitiminde atılan adımlara ne denli ihtiyaç olduğunu, bilgi eksikliklerinin yol açtığı bireysel ve toplumsal sorunlarla baş etmenin zorluğunu ve çözümün ergenleri, gençleri, öğretmenleri ve ebeveynleri doğru ve kapsamlı bilgiyle güçlendirmekten geçtiğini gösteriyor. Birleşmiş Milletler Eğitim Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO) tarafından ilk olarak 2009 yılında yayımlanan ve 2018 yılında revize edilen ‘Cinsellik Eğitimi Üzerine Uluslararası Teknik Rehber’; kapsamlı cinsellik eğitimi konusunda küresel ölçekte biriken deneyimin ışığında, yaş gruplarının gelişim özellikleri dikkate alınarak, kanıta dayalı ve disiplinler arası iş birliği ile hazırlanan bir kılavuz. Gerçekleştirdiğimiz araştırma bu rehberde tanımlanan temel kavramlar, konu başlıkları ve öğrenme hedeflerini referans aldı. Bu nedenle kapsamlı cinsellik eğitimi konusunda geliştirilecek politika ve uygulamalar için temel bir çerçeve sunan bu rehbere katkıda bulunan tüm kurum ve uzmanlara alana sağladıkları katkı için müteşekkiriz.
“ YAŞA UYGUN KAPSAMLI CİNSELLİK EĞİTİMİ BAĞLAMINDA OKULÖNCESİNDEN ORTAÖĞRETİME ÖĞRETİM PROGRAMLARININ ve DERS KİTAPLARININ ANALİZİ” başlığını taşıyan bu araştırma, araştırma ekibinin uzun ve titiz çalışmasıyla gerçekleşti. Araştırma süreci, araştırma ekibinin de kararlı ve adanmış desteğiyle, yola çıktığımız noktadan daha derin ve kapsayıcı bir yaklaşıma evrildi. Çok sayıda konu, hedef ve kazanımı tüm öğretim programları ve ders kitapları içinde taramak ve değerlendirmek böyle mümkün oldu. Proje yürütücüsü
Prof.Dr.Fatma Bıkmaz ve ekip üyelerine emekleri için teşekkürlerimizi sunarız.
Bu alandaki savunuculuk çalışmalarını iş birliği içinde yürüttüğümüz uygulama ortağımız ve destekçimiz Birleşmiş Milletler Nüfus Fonu Türkiye Ofisi’ne, Gökhan Yıldırımkaya ve program ekibine, bundan sonra veri temelli savunuculuk çabalarımızı daha güçlü bir noktaya taşıyacak bu çalışmayı mümkün kıldıkları için teşekkür borçluyuz. Vakıf olarak bu alandaki birikimimize katkıda bulunan öğrencilere ve öğretmenlere, geri bildirim süreçleriyle araştırmayı destekleyen akademisyenlere, sivil toplum temsilcilerine ve ekip arkadaşlarıma teşekkür ediyorum.
Nurcan Müftüoğlu
TAP Vakfı Genel Koordinatörü
Haziran 2022
