Kapsamlı cinsellik eğitiminde de önemli yer tutan “İlişkiler ” temel kavramı için ebeveyn-çocuk iletişimine yönelik yaş gruplarına uygun temel noktalar:
0-4 Yaş İlişkiler ve Sağlıklı İletişim
Çocuğun gözlemleyerek öğrendiği bu gelişimsel dönemde; saygı, empati, paylaşma, güven, öz güven ve hayır diyebilme gibi sağlıklı becerilerin gelişmesi için çocuğu çevreleyen yetişkinlerin de bu tutumları benimsemiş ve sergiliyor olması önemlidir.
Çocukların beden ve sınırlarına saygı duymayan yetişkinlerin, çocuklardan saygı beklemesi tutarlı bir beklenti değildir. Davranışlarınız ile sağlıklı iletişime örnek oluşturun.
Örneğin; cinsiyetçi ifade ve yorumlardan kaçınarak, ev içinde eşit iş bölümünü sağlayarak, dürüst ve tutarlı olarak, odasına ya da tuvalete girmeden önce kapıyı çalarak, istemediğiniz davranışlara “hayır” diyerek ve gerektiğinde sınırlar çizerek çocuğunuzun bu davranışları model almasını sağlayabilirsiniz.
Çocukları güvensiz ve sağlıksız ilişkiler hakkında güçlendirmenin en etkili yöntemi onlarla güvenli ilişkiler kurmaktır. Çocuğun sorularını, duygu paylaşımlarını, anlattıklarını geçiştirmeden dikkatle dinleyerek, isteklerini ve önerilerini dikkate alarak ona bir birey olduğunu hissettirebilir; güven ve öz değer duygularını destekleyebilirsiniz.
5-8 Yaş İlişkiler ve Sağlıklı İletişim
Bu dönem, çocukların ilkokul ve sosyalleşme dönemi olması bakımından iletişim ve ilişkiler anlamında önem taşır. Arkadaşlıklar kurmaya başlar ve güven, paylaşım, saygı, destek, empati, dayanışma gibi arkadaşlığa dair değerleri öğrenmeye başlarlar.
Arkadaşlarına güven, saygı, anlayış gösterebilme ve onlarla bir şeyler paylaşabilme bu dönemde çocukların gündemini oluşturur. Arkadaşlık ilişkileri, romantik ilişkiler, sevgi ve aşk arasındaki farkları öğrenmeye başlarlar.
Ayrıca bu yaş dönemindeki çocuklar sıklıkla “aşık olmak” ve “aşk” ile ilgili cümleler kurarlar. Arkadaşlık ve aşk birbiri yerine geçebilir. Anne ve babaya aşık olduklarını da söyleyebilirler.
Bu ifadeler bir arzu ya da cinsellik ifadesi değildir, hoşlandıklarının ifadesidir. İlk aşklarını da bu dönemde yaşayabilirler.
Sevginin ifade edilme biçimlerini öğrendikleri bu gelişimsel dönemde, sevgi göstermenin tek yönteminin bedensel temas, sarılmak, öpmek olmadığını; sevginin sözcüklerle de ifade edilebileceğini aktarabilirsiniz. Bu yaş dönemi ayrıca akranlar arası zorbalık davranışlarının da yaygın olarak gözlemlendiği bir dönem olması açısından, eşitlik, hoşgörü gibi duygular hakkında konuşmak ve çocukların okul yaşantılarını takip etmek önemlidir.
9-13 Yaş İlişkiler ve Sağlıklı İletişim
Bu dönemde akranlarının düşünceleri ergenler için çok önemli hale gelir. Onların ne düşündüğü konusunda oldukça hassastırlar ve akranlarından kolaylıkla etkilenirler.
Fırsat buldukça okuldaki ilişkiler üzerine diyalog kurmak, duygularını paylaşabileceği bir aile ortamı sağlamak destekleyici olacaktır.
Bu dönemde akranlarını cinsel olarak çekici bulmaya başlarlar. Ergenler bu dönemde diğer cinsiyetleri çekici buldukları gibi hemcinslerini de çekici bulabilirler. Bu yaş dönemindeki cinsel ilgi, kesin bir cinsel yönelimin işareti değildir.
Ergenle ilişkiler ve duyular üzerine iletişimi sürdürürken katı cinsiyet rolleri ve kurallarına referans vermek yerine onu kendi biricikliğini koruyabilmesi ve kendi değerlerini oluşturabilmesi için destekleyebilirsiniz. Onlara güvenli ve sağlıklı bir ilişkinin nasıl olması gerektiğini anlatmak yerine; güvenli ilişkinin onlar için ne anlama geldiğini, kişisel değerlerini ve beklentilerini açıkça ifade edebilecekleri bir konuşma zemini oluşturabilirsiniz.
Düşüncelerinin ‘yanlış’ olduğunu söyleyip diyaloğu kesmeyin, aksine bunları tartışmaya açın. Böylece kendi değerlendirmelerini yapabilirler. Tıpkı bedensel değişimlerde olduğu gibi duygusal konular ve ilişkilerle ilgili alaycı ve küçümseyen bir tavır da ergenin sizden uzaklaşmasına ve paylaşımı kesmesine sebep olabilir. Ergenlik döneminde diyalog geliştirirken iyi bir dinleyici olmak ve yargılamamak önemlidir.
14-19 Yaş İlişkiler ve Sağlıklı İletişim
Bu dönemin merkezinde, kimlik oluşturmak yer alır. Ergenlerin “ben kimim?” sorusuna yanıt aradığı bu dönemde aile, toplum ve arkadaşları ile ilgili değer ve inançlarını belirginleşmeye başlar.
Onun sizden farklı bir bakış açısına sahip olabileceğinin hem farkında olun, hem de bunu ona ifade edin. Değerlerinin farkına varması için alan tanıyın.
“Niye böyle düşünüyorsun anlamıyorum”, “bunda üzülecek bir şey yok”, “biz bunları kabul edecek bir aile değiliz” gibi cümleler çocuğunuza onun duygu, düşünce ve ihtiyaçlarına önem vermediğiniz, yaşadığı duyguyu kabul etmediğiniz mesajlarını iletir.
Oysa sağlıklı bir kimlik gelişimi için kendi düşünce ve değerlerinin saygı gördüğünü hissetmeleri önemlidir. Bu dönemde romantik duygular ve ilişkiler yaşamaya başlayabilirler. Cinsel yönelim genellikle bu dönemde netleşmeye başlar. Ergenlik flört ilişkileri ve cinsel davranışları deneyimleme gibi konularda akran baskısının arttığı bir dönemdir. Kişisel değerleriniz, kalıplarınız ve ergenlik dönemine atıflarınız nedeniyle flört ilişkileri, ergen cinselliği gibi konuları yok sayıyor, hatta reddediyor olabilirsiniz.
Ancak bu yaklaşım, gençlerin bu dönemde maruz kalabilecekleri riskleri görmenizi engelleyecektir. Gençlerin bu dönemde onları dinleyecek ve içinde bulundukları durumlarla ilgili onları destekleyecek yetişkinlere ihtiyaçları vardır.
Konuyu sizinle paylaşmak istediği zamanlarda onu reddederseniz, bunun yanlış olduğunu sert bir dille ifade ederseniz, sizden uzaklaşacak ve bunları sizinle paylaşmadan yaşayacaktır. Bu yüzden nasıl hissederseniz hissedin, dinlemeye açık olun. Eğer baş edemiyorsanız bir uzman desteği alabilirsiniz.
